افشای پلن تیم بایدن؛ چگونه رئیس جمهوری پیشین آمریکا در مسیر احیای برجام سنگ اندازی کرد؟

به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: در آستانه دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و دولت دونالد ترامپ که البته با اعلام وزیر خارجه عمان به تعویق افتاد؛ نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، بار دیگر مدعی «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران به سبک مدل لیبی شده است.

در پاسخ، وزیر خارجه ایران نتانیاهو را متهم کرده که «بی‌شرمانه... برای رئیس‌جمهور ترامپ نیز تعیین تکلیف می‌کند که در قبال ایران چه کند و چه نکند». هم‌زمان، تهران دولت پیشین جو بایدن را مورد انتقاد قرار داده و آن را به «شکست» در رسیدن به توافقی در طول دوره چهار ساله‌اش متهم کرده است. این در حالی است که ایران اعلام کرده آماده است روند مذاکرات با دولت ترامپ را با برگزاری جلسات بیشتر تسریع کند.

تکاپوی «بی بی»، واکنش تند عراقچی

این وبگاه در ادامه مدعی شد:نتانیاهو در ۲۷ آوریل ادعا کرد که تنها توافق قابل قبول «توافقی است که برمبنای آن تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران برچیده شود»؛ درخواستی که از دید جمهوری اسلامی ایران کاملاً مردود است.

او ادعا کرد که هر توافقی با ایران باید شامل محدودیت‌هایی بر برنامه موشکی ایران نیز باشد؛ برنامه‌ای که تهران سال‌هاست آن را «غیرقابل مذاکره» می‌داند. همزمان عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، در واکنشی تند ادعاهای نتانیاهو را «جدا از واقعیت» خواند و نخست‌وزیر اسرائیل را متهم کرد که نه‌تنها برای سیاست ایران بلکه برای ترامپ هم نسخه می‌پیچد. او در ۲۸ آوریل در ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «ایران به اندازه کافی قدرتمند و مطمئن هست که تلاش‌های بازیگران بدخواه خارجی برای تحریف سیاست خارجی‌اش یا تحمیل مسیر دلخواه‌شان را خنثی کند. تنها می‌توان امیدوار بود که طرف آمریکایی نیز چنین استوار باشد».

عراقچی همچنین از «هم‌پیمانان نتانیاهو در تیم شکست‌خورده بایدن» انتقاد کرد و مقامات ارشد دولت پیشین آمریکا را متهم نمود که با ترسیم نادرست مذاکرات فعلی به‌عنوان بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) قصد داشتند آن را از مسیر خارج کنند. او هشدار داد که هرگونه اقدام نظامی ادعایی علیه ایران «با پاسخ فوری» مواجه خواهد شد و افزود: «نه گزینه نظامی وجود دارد، و نه راه‌حل نظامی».

در این میان، علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر انقلاب و دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی، هشدار داد که در صورت اقدام ادعایی اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای ایران، این رژیم با «پیامدهایی غیرقابل تصور» مواجه خواهد شد.

او در پستی در ایکس نوشت: «آیا این تهدیدها نشان‌دهنده تصمیم‌گیری مستقل اسرائیل است یا بخشی از تلاش هماهنگ‌شده با ترامپ برای تأثیرگذاری بر مذاکرات هسته‌ای؟» مصطفی نجفی، یکی از منابع آگاه در این باره مدعی شد که شمخانی و عراقچی در پرونده هسته‌ای «به‌طور نزدیک» همکاری دارند و واکنش‌های آن‌ها در فضای مجازی را «هماهنگ‌شده» توصیف کرد.

تلاش ترامپ و تهران برای تسریع گفت‌و‌گوها

به ادعای امواج مدیا، در حالی که دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا قرار بود در سوم مه در رم برگزار شود اما به تعویق افتاد، تهران اعلام کرده آماده است جلسات را با فواصل زمانی کوتاه‌تر برگزار کند. سخنگوی وزارت خارجه، اسماعیل بقایی، در ۲۸ آوریل گفت که سرعت مذاکرات بر اساس توافق دوجانبه تعیین می‌شود و ایران در صورت نیاز آماده است «در فواصل زمانی کوتاه‌تر» دیدار کند.

این مذاکرات غیرمستقیم که با میانجی‌گری عمان در مسقط و رم برگزار می‌شود، از ۱۲ آوریل آغاز شده و هر هفته ادامه یافته است. ترامپ در اوایل ماه جاری از کندی روند گفت‌وگوها ابراز نارضایتی کرده و خواستار تسریع روند مذاکرات شده است. در این میان، گزارش‌ها حاکی از آن است که اسرائیل برنامه‌ریزی‌هایی ادعایی برای اقدام متجاوزانه ادعایی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران داشته، اما ترامپ مداخله کرده و خواستار توسل به دیپلماسی به‌عنوان مسیر ترجیحی شده است. با این حال، ترامپ گزینه دیگر را کنار نگذاشته و حضور نظامی آمریکا در منطقه را برای پشتیبانی از تهدیدهای خود افزایش داده است.

عراقچی مخالفت خود را با تصویرسازی گروه‌های طرفدار اسرائیل و مقامات پیشین بایدن از مذاکرات فعلی به‌عنوان بازگشت به برجام ابراز کرده و آن را تلاشی از سوی «گروه‌های ذی‌نفع خاص» برای سوق دادن دولت آمریکا به‌سوی مطالبات حداکثری دانسته است.ترامپ، که مخالف سرسخت برجام بود، در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش (۲۰۱۷–۲۰۲۱) به‌صورت یک‌جانبه از آن خارج شد و تحریم‌هایی را که تحت آن توافق لغو شده بودند، دوباره اعمال کرد.

ایران یک سال صبر کرد و سپس تعهدات خود را کاهش داد. عراقچی در اوت ۲۰۲۴ گفت که برخی بندهای زمانی توافق برجام (معروف به بندهای غروب آفتاب) منقضی شده‌اند و توافق جدیدی برای تحقق منافع اقتصادی وعده‌داده‌شده -اما تحقق‌نیافته- ضروری است. یکی از این بندها، مکانیزم «بازگشت ماشه»یا همان بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران است که در صورت نقض توافق فعال می‌شود و قرار است در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی شود.

با این حال، سه کشور اروپایی (E3) شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان که باقی‌مانده طرف‌های غربی برجام هستند، تهدید کرده‌اند که در صورت عدم توافق ایران و آمریکا، این مکانیسم را فعال خواهند کرد. گزارش‌هایی نیز از تلاش غرب برای تمدید این بندها در هر توافق جدید به گوش می‌رسد.

با ورود مذاکرات ایران و آمریکا به مرحله فنی، احتمال شکل گیری موانع بیشتر وجود دارد؛ چراکه باید راه‌حل‌های عملی تدوین شود. با وجود اراده آشکار دو طرف برای پیشرفت، زمان برای رسیدن به توافق رو به پایان است. هم‌زمان، خطر تغییرات سیاسی در داخل و خارج که می‌تواند مسیر مذاکرات را پیچیده کند، رو به افزایش است. مذاکرات طولانی‌مدت فرصت‌هایی را برای بازیگران مخالف دیپلماسی ایران و آمریکا فراهم می‌کند تا دخالت کرده یا روند را مختل کنند.

نتانیاهو به احتمال زیاد با هیچ توافقی که با هدف ادعایی او هم راستا نباشد، راضی نخواهد بود. اما اگر ترامپ محدودیت‌هایی در زمینه غنی‌سازی بپذیرد، اسرائیل با خطر خشم رئیس‌جمهور آمریکا در صورت اقدام مستقل روبه‌رو خواهد شد. در حالی که اروپا (E3) از روند مذاکرات ایران و آمریکا کنار گذاشته شده، گزارش‌ها حاکی از آن است که این کشورها خواستار دیدار در سطح معاون وزیر خارجه با ایران پیش از مذاکرات رم شده‌اند. گفته می‌شود ایران با این درخواست موافقت کرده و ممکن است این دیدار در دوم مه برگزار شود.